Karaś (Carassius carassius)

Karpiowate (Cyprinidae)

Woda: strumień, rzeka, ujście, jezioro, staw

• Bardzo pospolity
• Niezwykle odporny i żywotny
• Chętnie trzymany w stawikach

Budowa zewnętrzna
Ciało silnie wygrzbiecone, krępe, bocznie ścieśnione. Brak wąsów. Łuski duże, 31-55 wzdłuż linii bocznej. Płetwa grzbietowa wysoka z 17-25 promieniami. Jej górna krawędź jest wypukła. Pierwszy promień miękki, giętki, na tylnej krawędzi lekko piłkowany. W płetwie odbytowej 8-11 promieni. Płetwa ogonowa lekko wcięta. Zęby gardłowe jednorzędowe, 4-4. Na pierwszym łuku skrzelowym 23-33 wyrostki filtracyjne. Grzbiet brązowawy z zielonym połyskiem. Boki jaśniejsze, żółtawobrązowe. Strona brzuszna od żółtawej do brudnobiałej. Na trzonie ogona ciemna plama. Długość 20 do 35 cm. maksymalnie 50 cm.

Występowanie
Od Anglii po wschodnią Rosję, zazwyczaj w płytkich, zarośniętych roślinnością wodną małych zbiornikach i jeziorach. Z powodzeniem wsiedlony w wielu miejscach, np.: w Hiszpanii.

Tryb życia
Bardzo plastyczna ryba karpiowata, wytrzymująca silne zanieczyszczenia wody oraz wysokie deficyty tlenu. Okres zimowy spędza zagrzebana w mule, zapadając w swoistą śpiączkę zimową. Również zagrzebuje się w nim, gdy zamieszkiwany przez nią zbiornik wodny zaczyna wysychać. Tarło - w maju i czerwcu. Gotowe do rozrodu ryby gromadzą się w płytkich, obficie porośniętych podwodną roślinnością miejscach; Kleista ikra o średnicy 1-1,5 mm (150000-300000) przyczepia się do roślin. Okres inkubacji trwa 3-7 dni. Dojrzałość płciową ryby uzyskują przy długości 8-15 cm w 3-4 roku życia.

Odżywianie
Rośliny wodne i małe zwierzęta denne (zwłaszcza larwy ochotkowatych i jętek).

Ciekawostki
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy karasia to... japończyk, japoniec, karaska i bąk.

Uwagi
Karaś potrafi wytrzymać ekstremalnie niekorzystne warunki środowiskowe, jednak wówczas przybiera tzw. formę głodową, często spotykaną w ubogich, dystrogficznych, leśnych zbiornikach.

Ryby i prawo - Karaś

Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW nie posiada wymiaru ani okresu ochronnego.

Rada wędkarska
Karasia łowi się z reguły na metodę gruntową podając przynętę w taki sposób, by znajdowała się tuż nad dnem. Karaś jest wszystkożerny, więc można z równym powodzeniem użyć np. białych i czerwonych robaków, kukurydzy, ziemniaków lub ciasta.

Karp (sazan) (Cyprinus carpio)

Karpiowate (Cyprinidae)

Woda: rzeka, jezioro, staw

• Istnieją rozliczne odmiany
• Może żyć 40 - 50 lat
• Forma dzika (sazan) jest zagrożona wymarciem

Budowa zewnętrzna
Dzika, podstawowa forma karpia (sazan) ma wyciągnięte, bocznie słabo ścieśnione ciało. Wysuwalny otwór gębowy ma położenie końcowe. Na górnej wardze występują cztery wąsiki (dwa dłuższe i dwa krótsze). Zęby gardłowe trójrzędowe. Łuski duże, 33-40 wzdłuż linii bocznej. U hodowlanych odmian ciało, w zależności od odmiany, bywa mniej lub bardziej wyciągnięte i wygr/biecone.

Wyróżnia się karpie:

• Karp łuskowy (pełnołuski) przypomina pełnym ułuszczeniem forme dziką, różni się jednak od niej dość wyraźnie znacznie silniejszym wygrzebieceniem.
• Karp lustrzeń ma tylko nieliczne, bardzo duże łuski, nieregularnie rozmieszczone na całym ciele.
• Karp linowy ma rząd dość dużych łusek wzdłuż linii bocznej, niekiedy także wzdłuż grzbietu.
• Karp goły jest całkowicie bezłuski lub też ma jedynie bardzo nieliczne pojedyncze łuski. Jego skóra jest gruba.

Płetwa grzbietowa z 20-26 rozwidlającymi się promieniami. W płetwie odbytowej jest ich 8-11, w brzusznej 9-11, piersiowej 16-17, w ogonowej zaś 19; wszystkie u góry wyraźnie się rozwidlają. Ubarwienie jest zmienne. Grzbiet zazwyczaj zielonobrązowy do zielonoczarniawego. Boki srebrzystobrązowawe, brzuch biały. Płetwy zielonoszare z brązowawym odcieniem, nierzadko czerwonawe. Długość 25-75 cm, maksymalnie 120 cm. Osiąga wiek 40 lat.

Występowanie
Pierwotnie tylko w zlewiskach mórz: Czarnego. Azowskiego i Kaspijskiego. Lubi ciepłe, stojące i wolno płynące wody o piaszczystym lub mulistym podłożu, obficie zarośnięte roślinnością. W rejonie swego pierwotnego występowania reprezentowany jest przez trzy podgatunki: Cyprinus carpio carpio (zlewiska Morza Czarnego, Azowskiego i Kaspijskiego), Cyprinus carpio haematopterus (basen Amuru, północne Chiny), Cyprinus carpio viridiolaceus (południowe Chiny, Wietnam). Jako podstawowa hodowlana ryba został już w XIII-XV wieku rozpowszechniony prawie w całej Europie.

Tryb życia
W ciągu dnia karp trzyma się zazwyczaj głębszych, zaciemnionych miejsc, przejawiając wzrastającą aktywność wraz z zapadającym zmierzchem. Tarło - maj do lipca, zależnie od kształtowania się w tym okresie temperatury wody. Na głowie i płetwach piersiowych samców słaba wysypka tarłowa. Ikra składana jest w płytkich, zacisznych, porośniętych roślinnością przybrzeżnych miejscach (również na zalanych wczesnoletnim przyborem łąkach), przy temperaturze wody od 18 do 20°C. Z powodu wysokiej temperatury tarła karpie żyjące w otwartych wodach naszej chłodniejszej szerokości geograficznej (również w Polsce), rzadko znajdują sposobność do odbycia naturalnego rozrodu. Składanie ikry odbywa się porcjami, z tygodniowym odstępem czasu. Zależnie od ciężaru ciała samicy składanych jest 200000-300000 jaj. Są one jasne, a po dostaniu się do wody pęcznieją, zwiększając prawie o połowę swą średnicę. Przyklejają się do wodnych roślin, podobnie jak i wykluwające się po 3-5 dniach larwy, które jeszcze następne 1-3 dni spędzają przyczepione do nich za pomocą znajdujących się na głowie przyczepnych organów. Po tym okresie spoczynku młode karpie muszą podpłynąć ku powierzchni wody aby napełnić powietrzem pęcherz pławny. Dopiero teraz są zdolne do samodzielnego pływania. Karpie hodowlane w stawach osiągają w trzecim roku życia ciężar 1-2 kg przy długości ciała 25-35 cm. Również dzikie karpie odznaczać się mogą tak szybkimi przyrostami, zazwyczaj jednak rosną zdecydowanie wolniej.

Odżywianie
Młode kapie zjadają rośliny i zwierzęcy plankton (wyrostki, skorupiaki). Przy długości około 18 mm zaczynają polować na zwierzęta denne. Osobniki dorosłe pobierają dodatkowo pokarm roślinny. Karpie rozpoczynają żerowanie dopiero przy temperaturze wody przekraczającej 8°C. jednak najlepiej przyswajają pokarm w temperaturze powyżej 20°C.

Ciekawostki
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy karpia to... szaran, szaranek, spaczniak, sazan, opaczniak, karapuda, leszczyk, opaczniak oraz stopniak.

Uwagi
W gospodarce stawowej karp jest najważniejszą rybą hodowlaną, której roczne odłowy oceniane są w skali światowej na około 200000 ton.

Ryby i prawo - Karp

Wymiar ochronny: do 30 cm
Okres ochronny: brak
Inne limity: 3 szt
Dobowy limit połowu (łącznie z boleniem, lipieniem, pstrągiem potokowym, amurem białym, sandaczem, szczupakiem i brzaną).

Uwagi:
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb. Wymiar ochronny nie dotyczy populacji zamieszkujących rzeki.

Rada wędkarska
Łowienie karpi to wielka dziedzina wędkarskiej wiedzy, która mogłaby wypełnić całą książkę. Skuteczne przynęty to m.in. ziemniaki, kukurydza, białe i czerwone robaki oraz kulki proteinowe o różnych smakach i zapachach. Każdy wędkarz może zresztą spróbować skomponowania własnej przynęty. Zalecane jest regularne zanęcanie wybranego łowiska. Po złowieniu pierwszego karpia warto łowić dalej w tym samym miejscu, ryby te rzadko bowiem żerują samotnie.

Ukleja (Alburnus alburnus)

Karpiowate (Cyprinidae)

Woda: strumień, rzeka, ujście, jezioro, staw

• Przypowierzchniowa ryba stadna
• Wyraźnie górny otwór gębowy

• Dawniej z jej łusek wytwarzano sztuczne perły

Budowa zewnętrzna
Ciało smukłe, bocznie ścieśnione. Jego wysokość jest około dwóch razy większa od szerokości trzonu ogonowego. Otwór gębowy górny, skośnie skierowany ku górze. Dolna szczęka nie pogrubiona, wysunięta ku przodowi. Bezłuski kil pomiędzy płetwami brzusznymi a odbytową. Łuski średniej wielkości, 46-53 wzdłuż linii bocznej. Płetwa grzbietowa z 11-12, a odbytowa, wyraźnie dłuższa, z 18-32 promieniami. Rozpoczyna się ona za tylną krawędzią płetwy grzbietowej. Zęby gardłowe dwurzędowe i piłkowane, 2.5-5.2. Długie, gęsto ustawione wyrostki filtracyjne. Grzbiet koloru od zielonoszarego do zielononiebieskiego; boki i strona brzuszna intensywnie, srebrzyście lśniące. Płetwy grzbietowa i ogonowa jasnoszare do zielonkawych. Płetwy parzyste i odbytowa białawe; pomarańczowa nasada. Długość 12-15 cm, maksymalnie 25 cm.

Występowanie
W stojących i wolno płynących wodach na północ od Pirenejów i Alp, od Anglii (brak jej w Szkocji i Irlandii) i Francji po Ural oraz zachodnią część Kraju Zakaukaskiego. Także w basenie Dunaju i południowej Skandynawii. Na południowych Bałkanach występują dwa podgatunki tej ryby.

Tryb życia
Stadna, ruchliwa ryba powierzchniowa, żyjąca zarówno w strefie brzegowej, jak i otwartej wody. Wybiera miejsca spokojne, unikając wody zmąconej, a także rejonów silnie porośniętych roślinnością. Tarło od kwietnia do czerwca. W okresie tarła samce z wysypką tarłową. Ikra składana jest w płytkich, żwirowych miejscach strefy brzegowej, a także w dopływach i odpływach jezior. Kleiste jaja (około 1500) przyczepiają się do kamieni i podwodnych roślin. Po tygodniu wylęgają się z nich larwy. Po pierwszym roku życia ryby osiągają długość 3-5 cm. Dojrzałość płciową uzyskują w 2-3 roku życia.

Odżywianie
Zwierzęta planktonowe, larwy owadów.

Ryby i prawo - Ukleja

Uwagi:
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW nie posiada wymiaru ani okresu ochronnego.

Węgorz europejski (Anguilla anguilla)

Węgorzowate (Anguillidae)

Woda: rzeka, ujście, jezioro, staw

• Wędruje na tarło z rzek do morza
• Bardzo smaczna i ciesząca się dużą popularnością ryba konsumpcyjna
• W ciągu życia dwukrotnie przepływa Atlantyk

Budowa zewnętrzna
Wężowate ciało pokryte śluzowatą skórą, w której bardzo głęboko osadzone są drobniutkie, podłużnie owalne łuski. Płetwy grzbietowa, ogonowa i odbytowa połączone są ze sobą i pozbawione twardych promieni. Nasada płetwy grzbietowej zaczyna się daleko poza zakończeniem płetw piersiowych. Brak płetw brzusznych. Węgorz żółty: grzbiet oliwkowobrązowy lub szarobrązowy. Strona brzuszna żółtawa. Węgorz srebrzysty (po osiągnięciu dojrzałości płciowej): grzbiet ciemny, szarozielony, boki i brzuch srebrzyste, o silnym połysku. Samce uzyskują długość do 51 cm i ciężar 150 g, samice do 150 cm i 6 kg.

Występowanie
Zlewisko północnej części Oceanu Atlantyckiego od dorzecza Peczory i Morza Białego, Islandii i Wysp Owczych po Azory, Wyspy Kanaryjskie i zachodnie wybrzeże Afryki; zlewiska Morza Północnego, Bałtyckiego, Śródziemnego (do Grecji) i Adriatyckiego. Współcześnie dzięki zabiegom zarybieniowym szeroko rozprzestrzeniony (np.: w dorzeczu Dunaju).

Tryb życia
Katadromiczna ryba wędrowna (to znaczy ciągnąca na tarło z wód słodkich do morza). Po 4-10 latach od wstąpienia do rzek i jezior w sierpniu lub wrześniu węgorz srebrzysty rozpoczyna wędrówkę do morza. Jego tarliska znajdują się w głębinach Morza Sargassowego. Tarło odbywa się wczesną wiosną po upływie półtora roku od początku wędrówki; po tarle wszystkie węgorze giną. Prawdopodobnie ikra swobodnie unosi się w wodzie. Przezroczyste, kształtem przypominające liść wierzbowy larwy unoszone są przez Prąd Zatokowy (Golfstrom) na wschód. Najmłodsze, które znaleziono, mierzyły 6 mm długości i unosiły się na głębokości 300 metrów. Mają one drobne, spiczaste zęby, którymi mogą chwytać pokarm, W miarę upływu czasu stają się grubsze i dłuższe i coraz mniej przypominają liść wierzby. W trzecim roku życia, przy długości około 7 cm jako węgorze szkliste docierają do europejskich wybrzeży. Mają teraz stożkowate zęby. Już jako węgorze wstępujące posuwają się wzdłuż brzegu w górę, pod prąd rzek. Wędrują zazwyczaj nocą. W tym czasie zaczynają się wybarwiać. Po pięciu latach życia wzrost samców ulega zahamowaniu. Trzymają się one w pobliżu wybrzeża, w przyujściowych odcinkach rzek i słonawych wodach. W odróżnieniu od nich samice wędrują daleko w górę rzek i cały czas rosną. Karłowate cykloidalne łuski tworzą się dopiero po kilku latach słodkowodnego życia. U dojrzewających ryb grzbiet przybiera czarne za barwienie, zaś boki są srebrzystobiałe. Ryby te nazywają się teraz węgorzami srebrzystymi. W końcu rozpoczynają długą, wynoszącą wiele tysięcy kilometrów wędrówkę do Morza Sargassowego, w czasie której w ich organizmie (mięśniach, przewodzie pokarmowym) następują głębokie zmiany.

Odżywianie
Larwy w stadium "wierzbowego liścia" odżywiają się planktonem. Węgorze wstępujące - larwami owadów, drobnymi mięczakami, ślimakami i robakami. W zależności od rodzaju pobieranego pokarmu rozróżnia się węgorze wąskogłowe - których pokarm stanowią robaki, drobne ryby i stawonogi, larwy owadów, małe mięczaki - oraz węgorze szerokogłowe odżywiające się rakami i rybami.

Ryby i prawo - Węgorz europejski

Wymiar ochronny: do 45/50 cm *
Inne limity: 4 szt
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW - dobowy limit połowu (łącznie z sieją i linem).
Uwagi:
* Na wodach PZW wymiar ochronny dla węgorza wynosi 50 cm, w wodach morskich obowiązuje wymiar 45 cm.

Rada wędkarska
Węgorz jest głównie rybą nocną, najlepiej więc bierze po zapadnięciu ciemności. Dobre warunki na udane połowy są wiosną i latem. Zimną porę roku węgorz spędza zagrzebany w mule dennym, a więc nie żeruje.

Wzdręga (Scardinius erythrophthalmus)

Karpiowate (Cyprinidae)

Woda: rzeka, ujście, jezioro, staw

• Czerwone płetwy
• Chętnie przebywa przy powierzchni wody
• Samce podczas tarła z wysypką godową

Budowa zewnętrzna
Ciało wygrzbiecone, ścieśnione w płaszczyznach bocznych. Krawędź brzucha, pomiędzy płetwami brzusznymi a odbytową, w postaci kila. Początek nasady płetwy grzbietowej wyraźnie przesunięty do tyłu w stosunku do nasady płetw brzusznych. Otwór gębowy wąski, skośnie skierowany ku górze. Oczy złociście lśniące (znak rozpoznawczy w stosunku do bardzo podobnej płoci). Duże koliste łuski, 40-43 wzdłuż linii bocznej. W płetwach piersiowych po 16-17 promieni, w grzbietowej 10-12, a płetwa odbytowa ma ich 12-14. Zęby gardłowe dwurzędowe, 3.5-5.3. Grzbiet i wierzchnia część głowy zielonoszare do zielonobrązowych, boki jaśniejsze, o mosiężnym połysku. Strona brzuszna ubarwiona srebrzyście. Płetwy brzuszne, odbytowa i grzbietowa pomarańczowe do krwistoczerwonych, u nasady w kolorze od brązowawego do szarego. Długość 20-30 cm, maksymalnie 45 cm.

Występowanie
Spokojne wody o mulistym podłożu, od Europy Zachodniej, przez Europę Środkową, północne Włochy i Bałkany, w basenie Morza Czarnego i Kaspijskiego, aż po Ural i Jezioro Aralskie. W środkowych i południowych Włoszech, na dalmatyńskim wybrzeżu i w centralnej Grecji występuje podgatunek Scardinius erythrophthalmus scardafa.

Tryb życia
Ryba stadna, przebywająca zwykle pod powierzchnią wody wśród roślinności strefy przybrzeżnej. Tarło od kwietnia do maja. Kleista ikra o średnicy 1,5 mm (100000-200000), składana jest na roślinności wodnej. Okres inkubacji trwa 3 do 10 dni.

Odżywianie
Głównie pokarm roślinny; również małe organizmy zwierzęce.

Ciekawostki
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy wzdręgi to... czerwionka, krasnopióra, czerwonka oraz czerwona płotka.

Ryby i prawo - Wzdręga

Wymiar ochronny: do 15 cm
Uwagi:
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW nie posiada okresu ochronnego.

Rada stawikowa
Wzdręga to jedyna rodzima ryba, która żywi się głównie glonami i roślinami wodnymi, zmniejszając dzięki temu ich zagęszczenie w zamieszkiwanych przez nią zbiornikach. W dużych stawikach ogrodowych może być dzięki temu atrakcyjną i godną polecenia alternatywą dla nader żarłocznego i zbyt szybko rosnącego amura białego. Szczególnie efektowna jest odmiana wzdręgi o złotym ubarwieniu ciała.